Myrmeblog – blog hodowcy i badacza mrówek

Hodowla mrówek – krok po kroku

Jesteś gotów, aby założyć własną kolonię mrówek? Wspaniale! Opisałem dla Ciebie 7 najważniejszych etapów jak zacząć hodowlę mrówek krok po kroku. Uwzględniłem najistotniejsze wskazówki, co należy podczas każdego etapu zrobić, aby jak najsprawniej rozpocząć przygodę z mrówkami! Zapraszam do zapoznania się z całością artykułu! 😉

Czym jest kolonia mrówek?

Zanim dowiesz się jak zacząć hodowlę mrówek, warto wiedzieć czym jest kolonia mrówek, z którą w niedługim czasie chciałbyś dzielić swoje mieszkanie. Kolonia mrówek składa się z królowej (płodnej matki) oraz robotnic (bezpłodnych córek). W dojrzałej kolonii mrówek można znaleźć również samce. Powyżej umieściłem schemat rozwoju kolonii mrówek. Jeśli jesteś zainteresowany poszczególnymi etapami rozwoju takiej kolonii mrówek w warunkach naturalnych, zapraszam do przeczytania wpisu: Cykl rozwojowy kolonii mrówek. Kolonie mrówek są w nieustannym ruchu. Królowa składa jaja, a pozostałe mrówki, czyli robotnice wypełniają wszelkie inne „mrówcze obowiązki” od opieki na potomstwem i królową, przez poszukiwaniu pokarmu, aż do budowy czy rekonstrukcji gniazda. Większość kolonii mrówek świetnie przystosowuje się do sztucznych warunków, dzięki czemu wszystkie te zachowania możemy zaobserwować, zakładając własną hodowlę mrówek.

Dlaczego warto zacząć hodowlę mrówek?

Zanim zaczniesz hodowlę mrówek odpowiedz na poniższe pytania

Zanim znajdziesz odpowiedź na pytanie jak zacząć hodowlę mrówek i zdecydujesz się na rozpoczęcie przygody z mrówkami, zacznij od zadania sobie kilku ważnych pytań. Czy jestem przygotowany do długoterminowej (minimum kilkuletniej) opieki nad mrówkami? Czy mam na tyle czasu? Czy jestem w stanie zapewnić im pokarm, bezpieczne miejsce oraz możliwość przezimowania? Czy wszyscy domownicy zaakceptują mrówki w domu? Jeśli na wszystkie pytania odpowiedziałeś twierdząco, przeczytaj poniższe wskazówki, a następnie wprowadź zdobytą wiedzę w praktykę!

Hodowla mrówek – jak zacząć?

Najlepszym sposobem na założenie kolonii mrówek jest wyhodowanie własnej kolonii od jednej królowej mrówek (jak na powyższym zdjęciu), schwytanej podczas rójki, czyli lotu godowego mrówek. Możesz także zakupić online zarówno samotną królową lub niewielką kolonię mrówek, a także możesz spróbować zebrać już dojrzałą kolonię z natury. Jednakże moim zdaniem wyhodowanie własnej kolonii od własnoręcznie złapanej królowej jest najlepszą metodą, i zdecydowanie najbardziej satysfakcjonującą. Jeśli zainteresował Cię ten temat, kontynuuj czytanie poniżej, aby uzyskać wskazówki dotyczące łapania królowej mrówek.

Jak złapać królową mrówek?

Mrówki mają określone okresy (kilkutygodniowe) w ciągu roku, kiedy dochodzi do rójki. Jedynymi mrówkami biorącymi udział w locie godowym są skrzydlate królowe oraz samce. Królowa po odbyciu rójki z kilkoma samcami opada na ziemię, odrywa sobie skrzydła i rozpoczyna poszukiwanie miejsca na założenie gniazda. Jak wygląda taki proces możecie obejrzeć tutaj:

Jeśli chodzi o rójkowe królowe, które wędrują w poszukiwaniu miejsca na założenie gniazda, będziesz w stanie je dostrzec po ich większych rozmiarach. Noś ze sobą watę oraz kilka małych pojemników, probówek lub ependorfów (codziennie, bez względu na wszystko!). Gdziekolwiek pójdziesz, trzymaj je w kieszeni lub torbie. Podczas spaceru często spoglądaj na ziemię. Trzymaj się chodników lub ścieżek, na których idealnie widać przebiegające owady. Z biegiem czasu odkryjesz, że wpadasz na królowe mrówek częściej, niż kiedykolwiek myślałeś, że to możliwe. Poniżej znajdziesz przykładowe zdjęcie królowej mrówek. Jeśli chcesz zobaczyć więcej zdjęć, koniecznie przeczytaj ten wpis: Królowa mrówek.

Pomocny w znalezieniu królowej mrówek może okazać się kalendarz rójek, przedstawiający rozkłady lotów godowych polskich gatunków mrówek w danym miesiącu. Daje on ogólny podgląd na to, kiedy powinieneś szukać królowych mrówek poszczególnych gatunków mrówek. Aktualny kalendarz rójek znajdziesz tutaj. Przykładowo masowa rójka (czyli taka, gdzie dosłownie możemy potknąć się o biegające po chodnikach królowe) najpospolitszego gatunku w Polsce Lasius niger przypadają na połowę lipca. Jeśli już zauważysz taką królową, w złapaniu pomocny może okazać się kawałek waty, za pomocą której zagarniamy biegnącą mrówkę i umieszczamy w pojemniku/próbówce/ependorfie lub czymkolwiek innym, w czym będziemy mogli bezpiecznie przetransportować królową do naszego domu. Co jeśli już udało Ci się znaleźć i złapać rójkową królową? Jaki jest następny krok? Wówczas musisz rozpocząć hodowlę mrówek w próbówce lub strzykawce. Ja opiszę hodowlę na przykładzie królowej mrówek Lasius niger zakładającej gniazdo w sposób klasztorny z użyciem standardowej probówki (16 x 160 mm), ponieważ to ona jest najczęściej wykorzystywana do założenia domowej hodowli mrówek.

Jak zacząć hodowlę mrówek w probówce?

Etap 1. Przygotowanie probówki dla mrówek jest stosunkowo łatwe. Polega na wypełnieniu 1/3 probówki wodą, a następnie zatkaniu tylnej części probówki mocno zbitym kłębkiem waty, tak aby zatrzymać znajdującą się tam wodę (pomocna na tym etapie może okazać się długa wykałaczka lub pędzel). Zatrzymana woda zapewni królowej dostęp do wody oraz wilgotność dla rozwoju potomstwa przez kilka następnych tygodni (etapy 2-7). Czasami zdarza się, że na tym etapie w części probówki, która powinna być sucha zostały krople wody. Wówczas najlepiej owinąć na wykałaczkę lub pędzel kawałek ręcznika papierowego i włożyć do próbówki tak żeby pochłonął on nadmiar kropel wody, znajdujący się na ściankach probówki.

Etap 2. Po znalezieniu królowej możesz ją nakarmić kroplą miodu, a następnie umieścić w przygotowanej probówce i zatkać wejście do probówki kawałkiem waty (wata umożliwia zarówno szczelne zamknięcie, jak i przepływ powietrza, dlatego ten kłębek waty nie powinien być tak mocno zbity jak ten do zatrzymania wody). Królowa mrówek po znalezieniu się w probówce, może od razu pozostać przy wilgotnej wacie, zacznie się myć i przestanie chodzić po całej probówce. Zwykle oznacza to, że królowa czuje, że znalazła bezpieczne miejsce do założenia kolonii. Często jest jednak tak, że królowa po umieszczeniu w probówce, zaczyna po niej biegać, czasami walcząc z kłębkiem waty na wylocie. Taką królową jak najszybciej należy pozostawić w spokoju. Najlepiej umieścić probówkę w cichym, zacienionym miejscu. Królowa prędzej czy później, nie napotykając żadnego zagrożenia, zorientuje się, że jednak to miejsce jest odpowiednie na założenie gniazda i nawet po dniu (do kilku dni) zacznie składać pierwsze jaja.

Etap 3. Gdy widzimy pierwsze złożone jajeczka, możemy poczęstować królową kroplą miodu (w przypadku królowej mrówek zakładającej gniazdo w sposób klasztorny nie jest to konieczne, nie zalecam także robienia tego zaraz po włożeniu do próbówki, ponieważ często początkujący hodowcy dają zbyt wielkie krople i mrówka biegając po probówce może częściowo wpaść w taką kroplę, brudząc całą powierzchnię probówki miodem lub w najgorszym wypadku utopić się). Dlatego lepiej zrobić to przed włożeniem do docelowej probówki lub gdy już jesteśmy pewni, że królowa zdecydowała się na składanie jaj. Jeśli chodzi o miód, pamiętaj: lepiej dać mniej, a np. większą ilość razy. Użyj wyciętego kwadraciku z folii aluminiowej oraz wykałaczki, aby stworzyć wystarczająco małą kroplę miodu na talerzyku, który łatwo będziesz mógł wyciągnąć (prawdopodobnie gdy królowa wyczuje miód będzie chciała do niego podejść, jednocześnie martwiąc się o swoje potomstwo, na tym etapie jakiekolwiek wstrząśniecie probówki lub tupnięcie może spowodować, że królowa wystraszy się i ucieknie do jaj, niechętnie podejmując drugi raz próbę podejścia do pokarmu. Nie należy na siłę próbować przesuwać miód w kierunku królowej, w takiej sytuacji jest ona na tyle zestresowana, że nie będzie zainteresowana jedzeniem a jednie ochroną swoich jaj. Pamiętaj musisz być bardzo ostrożny. Miód możesz umieścić na czymkolwiek co będzie łatwe do wyciągnięcia z probówki. Przy wkładaniu i wykładaniu jedzenia pomocna może okazać się pęseta.

Etap 4. Na tym etapie królowa opiekuje się potomstwem. Po kilkunastu dniach jaja zaczynają przekształcać się w larwy, które królowa musi czyścić i karmić własną śliną. Na tym etapie możemy często zauważyć, że królowa przestaje składać kolejne jaja. Jest to w zupełności normalne. Zazwyczaj królowa składa na początek tyle jaj ile będzie w stanie wychować. Przed wychowaniem pierwszych robotnic o każde jajo/larwę musi dbać sama. Po drugie składanie jaj kosztuje wysiłek i królowa nie może robić tego bez przerwy.

Etap 5. Królowa nadal opiekuje się potomstwem. Larwy zaczynają prząść wokół siebie kokon. Królowe niektórych gatunków pomagają larwom, umieszczając je blisko waty, nawet odrywając niewielkie jej fragmenty. Następnie larwy przekształcają się w poczwarki. W przypadku niektórych gatunków (np. z rodzaju Myrmica, Tetramorium) poczwarki są nagie tzn. nie posiadają kokonu. W przypadku niektórych gatunków (np. Formica cinerea) niektóre poczwarki mogą być nagie, a niektóre nie.

Etap 6. Królowa po okresie około 1 miesiąca od złożenia jaj otwiera pierwsze kokony z młodymi niewybarwionymi robotnicami (pierwsze pokolenie tzw. nanitic jest mniejsze i mniej żywotne niż kolejne pokolenia robotnic). Po pojawieniu się pierwszych robotnic koniecznie podajemy do wnętrza próbówki niewielką krople miodu (na talerzyku wyciętym z folii aluminiowej lub innego materiału). Po tygodniu kolonia posiada 10-15 robotnic.

Etap 7. Pojawia się coraz więcej robotnic, które coraz częściej pojawiają się przy wyjściu z probówki i ciężko wówczas otworzyć wejście i nakarmić mrówki. Wówczas przygotowujemy dla mrówek arenę (wybieg dla mrówek, jakiekolwiek duży pojemnik), na której umieszczamy probówkę i na stałe ją otwieramy, podając miód oraz białko np. w postaci owadów. Jedzenie wymieniamy regularnie w celu zapobiegnięcia pojawienia się pleśni. Arenę zabezpieczamy przed ucieczką mrówek za pomocą oleju spożywczego, talku lub fluonu. Jest to również etap, w którym możemy spróbować przesiedlić nasze mrówki do specjalnie do tego przygotowanego formikarium. Kolonia z 10-20 robotnicami ułatwi proces przenoszenia potomstwa i królowej. Jednak jeszcze więcej robotnic oznacza jeszcze sprawniejszy proces przesiedlania, dlatego zaleciłbym poczekać aż probówka znacznie wypełni się mrówkami (nawet do 50 robotnic), ale oczywiście nie jest to konieczne! 😉

Przykładowe areny z koloniami mrówek w probówkach (etap 7)

Powyżej przykładowe areny przygotowane z plastikowych pojemników do żywności, zabezpieczone talkiem, chroniącym przed ucieczką mrówek. Na każdej arenie znajdują się 2 talerzyki z folii aluminiowej (jeden z pokarmem białkowym – kawałki mącznika, natomiast drugi z węglowodanami – kropla miodu).

Jak zacząć hodowlę mrówek w próbówce – ważna uwaga!

Pamiętaj, że na żadnym z etapów nie należy zostawiać mrówek w miejscu bezpośrednio nastawionym na promienie słoneczne, ponieważ woda w probówce może się skroplić i utopić mrówki!

Moje mrówki przeszły przez wszystkie 7 etapów. Co dalej?

Mrówki po przejściu wszystkich opisanych etapów należy przesiedlić do specjalnie przygotowanego do tego formikarium: korkowego (jak na powyższym zdjęciu), gipsowego, piaskowego lub akrylowego. Pamiętaj, że wzrost Twojej kolonii zależy przede wszystkim od takich czynników jak pokarm i temperatura. Przy hodowli krajowych gatunków mrówek miód i białko w postaci owadów oraz temperatura pokojowa w zupełności wystarczy. Pamiętaj jednak, że im bardziej zróżnicowany pokarm i temperatura o kilka stopni wyższa niż pokojowa (maksymalnie 27-28 stopni), tym szybszy rozwój kolonii (można zakupić w tym celu specjalne maty grzewcze). W kwestii pokarmu dla mrówek, zalecam przeczytać artykuł: Czym i jak karmić mrówki?.

Czytelniku Myrmebloga!

Jeśli zdecydujesz się na założenie własnej hodowli mrówek gwarantuję że czeka Cię niezapomniana przygoda! Jeśli masz jeszcze jakieś wątpliwości jak zacząć hodowlę mrówek lub masz pytania w trakcie założenia pierwszej kolonii koniecznie przeczytaj: Najczęściej zadawane pytania przez początkujących hodowców mrówek. Jeśli mimo to nie znalazłeś odpowiedzi na nurtujące Cię pytania, zapraszam do komentarzy! 😉