Myrmeblog – blog hodowcy i badacza mrówek

 

Pierwsze warsztaty myrmekologiczne w Polsce

Źródło: http://www.nencki.gov.pl/warsztaty-myrmekologiczne-na-stacji-hydrobiologicznej-instytutu-nenckiego-w-mikolajkach

Tygodniowe warsztaty myrmekologiczne na Stacji Hydrobiologicznej Instytutu Biologii Doświadczalnej Nenckiego w Mikołajkach (na Mazurach) pod kierownictwem Pawła Mazurkiewicza (laureata konkursu Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej) dobiegły końca. To był pierwszy taki event w Polsce!

 

Krótko o samym wyjeździe

Warsztaty myrmekologiczne podzielone były na 2 tygodniowe turnusy (31.08-6.09 oraz 7.09-13.09), na których uczestnicy brali udział w wykładach, ćwiczeniach terenowych, własnych badaniach i projektach razem z doktorantami i pracownikami Instytutu Nenckiego w Warszawie oraz Uniwersytetu Warszawskiego.

 Tematyka zajęć była bardzo różnorodna i w większości dotyczyła mrówek i ich zachowań. W czasie warsztatów powstało wiele ciekawych dyskusji oraz pomysłów, a przekazana wiedza na temat owadów społecznych okazała się niezwykle inspirująca i pewnie w niejednej głowie uczestnika narodziła się chęć własnych badań naukowych na mrówkach np. w mojej!

Warsztaty myrmekologiczne zorganizowano dzięki wsparciu merytorycznemu prof. Ewy J. Godzińskiej kierownika Pracowni Etologii Instytuu Biologii Doświadczalnej PAN w Warszawie, gdzie obecnie prowadzonych jest szereg badaniach na owadach społeczncyh, także na mrówkach, co okazało się (przynajmniej dla mnie) bardzo miłym zaskoczeniem.

?Mam nadzieję że poskładacie sobie najciekawsze momenty i ułożycie z tego turnusu fajny filmik” ? skomentowała na jednym z wykładów prof. Ewa J. Godzińska. Jestem przekonany, że każdy z uczestników pozostawił w głowie wiele ciekawych momentów. Ja postaram się w dzisiejszym wpisie podsumować wyjazd z mojej perspektywy oraz przedstawić całą ideę warsztatów.

 

Doświadczenia z mrówkami

 

O projekcie „Niesamowity świat mrówek”

Paweł Mazurkiewicz – doktorant Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych na Uniwersytecie Warszawskim, przedstawił projekt zatytułowany: „Niesamowity świat mrówek”. Tym samym zaproponował jedną z najbardziej kreatywnych metod popularyzacji w swojej dziedziny badawczej wraz z innymi 11 laureatami, zwycięzcami konkursu Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Na zrealizowanie pomysłu miał rok i grant w wysokości 45 tys. zł.

Projekt miał 3 podstawowe cele:

1. Stworzenie kalendarza „Mrówka na każdy dzień”, czyli popularnonaukowego kompedium wiedzy o mrówkach (zawierającego 12 artykułów na każdy miesiąc, 56 krótszych artykułów na każdy tydzień oraz 365 ciekawostek na każdy dzień). Kalendarz już niedługo powinien trafić w ręce wszystkich uczestników. 

2. Dwie edycje tygodniowych zajęć terenowych o mrówkach, czyli warsztaty myrmekologiczne na Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach. 

3. Zajęcia edukacyjne o mrówkach dla szkół i przedszkoli.

 

Stacja hydrobiologiczna w Mikołajkach

Źródło: http://mikolajki.nencki.gov.pl/images/stacja2.jpg

 

7 dni z mrówkami 

Jak już mówiłem wcześniej tematyka zajęć była bardzo zróznicowana. Poniżej przedstawiłem spis tematów wykładów i zajęć, które odbyły się podczas warsztatów:

– Czy rzeczywiście mrówki rządzą na Ziemi? – wykład prof. Ewy J. Godzińskiej.

– Oblicza altruizmu (o mrówkach poświęcających życie na rzecz kolonii) – prof. Ewa J. Godzińska.

– Zachowania ratunkowe zwierząt. Dlaczego warto je badać? (o dojrzewaniu behawioralnym i rewersji behawioralnej u owadów społecznych) – prof. Ewa J. Godzińska.

– Przegląd polskich gatunków mrówek (ogólna systematyka i charakterystyka)- wykład Pawła J. Mazurkiewicza.

– O zachowaniach agresywnych i obronnych (czyli o tym czy młode mrówki gryzą oraz rozwoju zachowań obronnych i manipulacyjnych u młodych robotnic mrówki ćmawej Formica polyctena) – praca magisterska Pawła J. Mazurkiewicza.

– O rozwoju zarodkowym u owadów – wykład Katarzyny Czajkowskiej.

– Wycieczki terenowe (ok. 5 km, badanie fauny mrówek oraz potwierdzenie występowania gatunku Tapinoma subboreale, który do tej pory w Polsce został oznaczony tylko na 2 stanowiskach – koło Wrocławia i w Mikołajkach).

– Ćwiczenia terenowe – badanie fauny mrówek wokół Stacji Hydrobiologicznej (odkrycie nowych gatunków na stacji m. in. Lasius brunneus).

– Wojny mrówek (o rajdach mrówek, zachowaniach podczas wojen i starych robotnicach spisanych na straty) – prof. Ewa J. Godzińska.

– Antarktyda – wykład znanego polarnika, kierownika Stacji w Mikołajkach Tomasza Janeckiego.

– Jak prowadzić dobrą prezentację (wskazówki i porady dotyczące prezentowania badań naukowych) – Paweł J. Mazurkiewicz.

– Ewolucja organizmów eusocjalnych (o teorii ewolucji, doborze krewniaczym oraz ewolucji eusocjalności) – wykład Jarosława Szczepanika.

– Psychologia ewolucyjna (o wpływie ewolucji i kultury na ludzkie zachowania) – Katarzyna Czajkowska.

– Metody zbioru i obserwacji owadów oraz zasady klasyfikacji (krótki wykład i praktyczne zajęcia z oznaczania i preparowania zebranych mrówek podczas ćwiczeń terenowych) – prowadzący: Aneta Kulis i Beata Symonowicz.

– Mrówki i ludzie (o podobieństwach w funkcjonowaniu życia mrówek i ludzi jako organizmów społecznych)  – prof. Ewa J. Godzińska.

– Wieczorne ogniska (integracja uczestników i prowadzących, a przede wszystkim wymiana doświadczeń związanych z hodowlą oraz badaniami na mrówkach) oraz gry planszowe o mrówkach.

– Własne eksperymenty i prezentacje: badanie zachowań ratunkowych u mrówek z wykorzystaniem poczwarek, piastunek i zbieraczek mrówki ćmawej (Formica polyctena) oraz test z mrówkolwem i wścieklicą szorstką (Myrmica Scabrinodis) oraz mrówką ćmawą (Formica polyctena).

 

Siedlisko mrówek Tapinoma subboreale

 

Warsztaty myrmekologiczne – 10 najistotniejszych korzyści

Przedstawiam listę 10 moim zdaniem największych zalet wyjazdu:

1. Ogromna wiedza teoretyczna na temat mrówek i owadów społecznych.

2. Dostęp do wielu publikacji naukowych.

3. Zawarcie nowych znajomości z osobami zainteresowanymi myrmekologią i mrówkami. 

4. Nowinki praktyczne dotyczące hodowli mrówek.

5. Dużo inspiracji i nowych pomysłów wpisów na bloga.

6. Mrówcze koszulki, które możecie zobaczyć na pierwszym zdjęciu.

7. Kalendarz „Mrówka na każdy dzień”, który już niedługo otrzymam.

8. Tygodniowe wakacje na Mazurach zupełnie za darmo! Wystarczyło jedynie interesować się mrówkami ; ]

9. Dużo informacji o sposobie prowadzenia badań behawioralnych na mrówkach w Instytucie Etologii w Warszawie.

10. Możliwość wcielenia się w rolę badacza i prowadzenia własnych badań naukowych.

 

Galeria zdjęć

 

 

  

  

 

Podsumowanie

Na koniec chciałbym podziękować całej ekipie warsztatów myrmekologicznych. Mojemu mrówczemu teamowi, czyli Antkowi, Jankowi i Marcinowi, z którymi miałem możliwość prowadzić badania, a w wolnych chwilach rozprawiać na temat mrówek i ich hodowli (a właściwie to przez większą część warsztatów…), Pawłowi J. Mazurkiewiczowi za genialny projekt i zintegrowanie osób zainteresowanych mrówkami z całej Polski (m. in. Poznań, Szczecin, Kraków, Warszawa), prof. Ewie J. Godzińskiej za przekazanie ogromu wiedzy na temat mrówek i zachęcenia do rozwijania się w tym kierunku, Stefanowi Hornostajowi (wolontariuszowi z Pracowni Etologii Instytutu Nenckiego), dzielnie opiekującego się nami (w szczególności podczas wypraw terenowych), Anecie Kulis i Beacie Symonowicz, które udzieliły praktycznych porad dotyczących oznaczania i zainspirowały do zainteresowania się preparowaniem i założeniem własnej kolekcji mrówek.

Jeszcze raz serdecznie podziękowania kieruję do wszystkich uczestników i organizatorów. Właściwie mamy już na koncie swój mały, wspólny dorobek badawczy!

Zachęcam także wszystkich do interesowania się badaniami naukowymi oraz biologią mrówek. Namawiam także do rozwijania własnej pasji. Prędzej czy później może ona otworzyć szereg możliwości, wyjazdów, projektów.

Reasumując, warsztaty myrmekologiczne były zdecydowanie strzałem w dziesiątkę. Potrzeba więcej takich inicjatyw w Polsce, edukujących i rozbudzających pasję wśród młodych badaczy. Liczę na przyszłą edycję warsztatów za rok! Pozdrawiam! ; ]

 

Więcej o warsztatach myrmekologicznych

Źródło: http://www.nencki.gov.pl/warsztaty-myrmekologiczne-na-stacji-hydrobiologicznej-instytutu-nenckiego-w-mikolajkach

Zapraszam także do przeczytania oficjalnego artykułu o warsztatach na stronie Instytutu Nenckiego. Są tam również zdjęcia z wyjazdu. Relacje znajdziecie tutaj: Warsztaty myrmekologiczne na Stacji Hydrobiologicznej Instytutu Nenckiego w Mikołajkach.